Ένθετο - Dergi

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η ΕΔΟΝ όντας η μεγαλύτερη οργάνωση νεολαίας στην Κύπρο, δραστηριοποιείται σε όλους τους τομείς που αφορούν τη νεολαία σε πολιτικό, κοινωνικό και πολιτιστικό επίπεδο σε αστικές και αγροτικές ή περιοχές της υπαίθρου όπου ζούν, σπουδάζουν και εργάζονται οι νέοι τόσο στην Κύπρο, όσο και το εξωτερικό.

Στα πλαίσια του προγράμματος «Νέα Γενιά σε Δράση», επιλέξαμε να υλοποιήσουμε ένα πρόγραμμα με θέμα την «Δικοινοτική Συμβίωση και την εξέλιξη της στο πέρασμα του χρόνου». Κύριος στόχος του προγράμματος ήταν η επαφή και η γνωριμία νέων ανθρώπων με την κουλτούρα, τα ήθη, έθιμα και παραδόσεις που προέρχονται και από τις δύο κοινότητες της Κύπρου. Αυτό επιτεύχθηκε με τη συμμετοχή των νέων σε δραστηριότητες οι οποίες τους προσέφεραν την ευκαιρία να ερευνήσουν, να μελετήσουν και να εισπράξουν γνώσεις γύρω από την δικοινοτική συμβίωση και την εξέλιξη των σχέσεων των δύο κοινοτήτων στο πέρασμα του χρόνου. Το σχέδιο προσέφερε στους νέους την ευκαιρία να μελετήσουν ένα σημαντικό κομμάτι της σύγχρονης ιστορίας του τόπου.

Η προτεινόμενη δράση διήρκεσε 150 ημέρες, ενώ όλες οι δραστηριότητες του προγράμματος κωδικοποιήθηκαν και έγινε ανάρτηση τους σε ηλεκτρονικό μπλοκ που δημιουργήθηκε για τον σκοπό αυτό καθώς και στο ειδικό ένθετο που κρατάτε στα χέρια σας.

Εκ της Συντακτικής Επιτροπής

ΣΥΝΤΟΜΗ ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΤΗΣ ΔΡΑΣΗΣ

Η δράση υλοποιήθηκε στη Λάρνακα, κυρίως στους χώρους των γραφείων του Επαρχιακού Συμβουλίου της ΕΔΟΝ, όπου έγινε και η επεξεργασία των αποτελεσμάτων της δράσης. Πραγματοποιήθηκαν επιτόπιες συναντήσεις όπου ήταν αναγκαίο. Οι παρουσιάσεις, συνεντεύξεις και συναντήσεις έγιναν ανάλογα με την περίσταση σε κοινότητες, σε πολυδύναμα κέντρα νέων, στο ‘Σπίτι της Συνεργασίας’ και αλλού. Συγκεκριμένα, η συνάντηση και συζήτηση με τους Τουρκοκύπριους νέους πραγματοποιήθηκε στο ‘Σπίτι της Συνεργασίας’, η παρουσίαση με θέμα: «Διακοινοτικές Ταραχές, ρίξη στις σχέσεις των δύο κοινοτήτων» πραγματοποιήθηκε στην Ορμήδεια με ομιλητή τον Τουρκολόγο, Νίκο Μούδουρο, ενώ η παρουσίαση με θέμα: «Κοινοί εργασιακοί αγώνες» πραγματοποιήθηκε στο οίκημα της ΠΕΟ Λάρνακας, με ομιλητή τον Επαρχιακό Γραμματέα της ΠΕΟ Λάρνακας, Μάριο Πρατζιώτη. Η παρουσίαση με θέμα: «Προσπάθειες επαναπροσέγγισης των δύο κοινοτήτων μετά το 1974» με ομιλητή τον Γενικό Γραμματέα της ΕΔΟΝ, Χάρη Καράμανο, πραγματοποιήθηκε στο Πολυδύναμο Κέντρο Νεολαίας Προμηθέας, ενώ πραγματοποιήθηκε και προβολή του ντοκιμαντέρ του Πασχάλη Παπαπέτρου «Μεταλλωρύχων Μνήμες» στον ίδιο χώρο. Η τελική παρουσίαση του προγράμματος πραγματοποιήθηκε στη Στέγη Γραμμάτων και Τεχνών στη Λάρνακα.

Το κύριο θέμα που απασχόλησε τους συμμετέχοντες της δραστηριότητας είναι οι δικοινοτικές σχέσεις στην Κύπρο, αφού ζώντας σε μια χώρα δικοινοτική είναι απαραίτητο να γνωρίζουμε για τις σχέσεις των δύο διαφορετικών στοιχείων διαχρονικά και να προωθήσουμε, σε μια περίοδο πολύ κρίσιμη για τις δύο κοινότητες, τον αλληλοσεβασμό, την αποδοχή της διαφορετικότητας και την επαναπροσέγγιση. Το πρόβλημα της κατοχής αποτελεί καθημερινότητα για τους νέους της Κύπρου και παράλληλα ένα μεγάλο κεφάλαιο του που θέλουν να εξερευνήσουν στα πλαίσια της γνωριμίας με την ιστορία του τόπου μας είναι η συμβίωση Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων πριν και τώρα.

Η δράση αποτέλεσε μια εκστρατεία, η οποία ενέπλεξε νέους από διάφορα κοινωνικά υπόβαθρα. Η εμπλοκή νέων που προέρχονται από απομακρυσμένες γεωγραφικά περιοχές (μακριά από το αστικό κέντρο) αλλά και νέων Τουρκοκύπριων έδωσε την ευκαιρία συμμετοχής σε ανθρώπους με κοινωνικούς και γεωγραφικούς περιορισμούς.

Ένας από τους κυριότερους στόχους ήταν οι νέοι εμπλεκόμενοι να έρθουν σε επαφή και να γνωρίσουν ένα πολιτισμό και μια ιστορία που έχει διαμορφωθεί μέσα από την συμβίωση ανθρώπων με διαφορετική γλώσσα, θρησκεία και, ταυτόχρονα, η καταπολέμηση οποιασδήποτε μορφής ρατσισμού και ξενοφοβίας. Σε ένα μικρό νησί, όπως η Κύπρος, όπου ζουν και συνυπάρχουν δύο κοινότητες, η ανάγκη των νέων για γνωριμία με την κοινή ιστορία και τις ρίζες της συνύπαρξης προβάλλει ως απαραίτητη για την ειρηνική συμβίωση και επαναπροσέγγιση των νεότερων γενιών.

Στο διάστημα των τεσσάρων μηνών δημιουργήθηκαν τρεις ομάδες, οι οποίες ήταν υπεύθυνες για συγκεκριμένα θέματα και ζητήματα η κάθε μια (Συντονιστική Ομάδα, Συντακτική Ομάδα, Ομάδα Έρευνας). Συνολικά, η πρωτοβουλία απασχόλησε άμεσα 15 νέους, Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους, ενώ τα αποτελέσματα της έρευνας διαδόθηκαν μέσα από τις παρουσιάσεις σε εκατοντάδες άλλους νέους ή και μεγαλύτερα ηλικιακά άτομα που παρευρέθηκαν.

Κορυφαίες ανάμεσα στις δραστηριότητες του προγράμματος υπήρξαν η συζήτηση στο ‘Σπίτι της συνεργασίας’ με άλλους Τουρκοκύπριους νέους, όπως επίσης και η ταινία μικρού μήκους που δημιουργήθηκε με υπότιτλους στην τούρκικη γλώσσα και η οποία υπήρξε το αποτέλεσμα της επεξεργασίας συνεντεύξεων και στοιχείων που συλλέχθηκαν καθ’ όλη τη διάρκεια της υλοποίησης του προγράμματος. Η ταινία προβλήθηκε για πρώτη φορά κατά τη διάρκεια της τελικής παρουσίασης του προγράμματος, ενώ αναμφίβολα αποτελεί πολύ χρήσιμο εργαλείο διαφώτησης και προβολής της δικοινοτηκής συμβίωσης σε νέους σε εκδηλώσεις που θα πραγματοποιηθούν από την οργάνωση σε κατοπινό στάδιο.

ΘΕΜΑΤΙΚΕΣ ΕΝΟΤΗΤΕΣ

«Κοινή διαβίωση σε θέματα καθημερινότητας, πολιτισμού, αθλητισμού των δύο κοινοτήτων»

Νέοι Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, μέλη της ΕΔΟΝ και της νεολαίας του κόμματος Ενωμένη Κύπρος, συναντήθηκαν στο Σπίτι της Συνεργασίας στη Λευκωσία.

Σκοπός της συνάντησης μας ήταν η γνωριμία και ανταλλαγή πληροφοριών για θέματα που αφορούν την καθημερινή ζωή των νέων και στις δύο κοινότητες, αλλά και η ενημέρωση σε θέματα πολιτικών που αφορούν την επαναπροσέγγιση των δύο κοινοτήτων.

Η συνάντηση ολοκληρώθηκε με την υπόσχεση ότι σαν νέοι των δύο κοινοτήτων, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι μαζί θα συνεχίσουμε και θα εντείνουμε τις προσπάθειές μας για επαναπροσέγγιση και επανένωση του τόπου και του λαού μας. Θα βρεθούμε συμπαραστάτες σε κάθε κίνηση που θα στοχεύει στη δίκαιη λύση του κυπριακού προβλήματος, λύση που να καθιστά το λαό μας αφέντη στον τόπο του.

«Διακοινοτικές Ταραχές, ρήξη στις σχέσεις των δύο κοινοτήτων»

Η παρουσίαση έγινε στις Λαϊκές Οργανώσεις Ορμήδειας με ομιλητή τον τουρκολόγο, Νίκο Μούδουρο. Στην παρουσίασή του ο κ. Μούδουρος έκανε λόγο για «τη διαμόρφωση χωριστών δομών εξουσίας και συνείδησης» στις δύο κοινότητες κατά και μετά τη διάρκεια των Διακοινοτικών Ταραχών το 1963-1968.

Ήδη από την ίδρυση της Κυπριακής Δημοκρατίας συντελέστηκαν κοινωνικές ανακατατάξεις, οι οποίες δημιούργησαν κάποια επιμέρους χαρακτηριστηκά στις δύο κοινότητες:

Στην Ελληνοκυπριακή κοινότητα:

1. Δίπλα στην παλιά αστική τάξη (κυρίως εμπορική) προστίθενται νέα στρώματα κυρίως από τον κύκλο της ΕΟΚΑ και άλλα μικροαστικά στοιχεία που πλουτίζουν σύντομα μέσα από τη συνεργασία τους με την Εκκλησία και τις δομές του κράτους.

2. Η Εκκλησία καταφέρνει να διασφαλίσει την ανεξαρτησία της στη διαχείριση των οικονομικών και περιουσιακών της υποθέσεων.

3. Υπήρχαν ανταγωνισμοί μεταξύ της παλιάς αστικής τάξης και των νέων στοιχείων – ανταγωνισμοί εξουσίας και προνομίων στην οικονομία.

Στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα:

1. Ήταν πιο φτωχή κοινότητα. Συγκεκριμένα κατά τη δεκαετία του 1960, στην αγροτική παραγωγή οι Ελληνοκύπριοι έλεγχαν το 87% και οι Τουρκοκύπριοι το 13%, στη βιομηχανική παραγωγή 94%-6%, στο εμπόριο 96%-4% περίπου. 

2. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο γίνεται η εκστρατεία της ΤΜΤ «από Τούρκο σε Τούρκο» με στόχο την δημιουργία ενός χωριστού τουρκικού κεφαλαίου στην Κύπρο – σταδιακά σχηματίζεται ένα αδύνατο τουρκοκυπριακό εμπορικό κεφάλαιο.

3. Υπάρχουν επίσης εσωτερικές αντιπαραθέσεις με τους παλιούς προεστούς/ ιδιοκτήτες γης που δεν ήθελαν νέους ανταγωνιστές στην οικονομία.

Επιπρόσθετα σε αυτή την κατάσταση ήρθε από μόνη της η εφαρμογή του συντάγματος να διαχωρίσει τις δύο κοινότητες και να τους δημιουργήσει την ξεχωριστή εθνική συνείδηση, ενώ παράλληλα δρούσαν προς αυτήν την κατεύθυνση και οι οργανώσεις ΕΟΚΑ και ΤΜΤ με ακραίες εθνικιστικές θέσεις.

}  Το Σύνταγμα

Στο Σύνταγμα γίνεται με ιδιαίτερη συνέπεια η χρήση των όρων «Έλλην» και «Τούρκος». Μόνο στο άρθρο 186, παράγραφος 1 εξηγείται ότι πρόκειται για τα μέλη των αντίστοιχων κοινοτήτων. 

}  Το πρώτο Υπουργικό Συμβούλιο

Πρόεδρος και εφτά υπουργεία στην Ε/Κ κοινότητα: Μακάριος, Εσωτερικών Γιωρκάτζης, Εργασίας Παπαδόπουλος, Συγκοινωνιών Αντώνης Γεωργιάδης-στενός συνεργάτης Γρίβα, Εξωτερικών Κυπριανού, Πρόεδρος Βουλής Γλαύκος Κληρίδης (ήταν Δικαιοσύνης στη μεταβατική κυβέρνηση).

Αντιπρόεδρος και τρία υπουργεία στην Τ/Κ κοινότητα:  Κιουτσιούκ, Άμυνας Οσμάν Ορέκ, Γεωργίας Φαζίλ Πλούμερ, Υγείας Νιαζί Μανιέρα.

}  Η στρατηγική του Ελληνοκυπριακού εθνικισμού:

Σταδιακή ελληνοποίηση του κράτους και περιθωριοποίηση των Τ/Κ. Μεταφορά της εξουσίας και του ελέγχου της στην Ε/Κ άρχουσα τάξη.

Ο στόχος αυτός γίνεται πιο ορατός με την σταδιακή ενσωμάτωση των ενωτικών στοιχείων των Ε/Κ στο κράτος. Η επιστροφή του Γρίβα στην Κύπρο, αυξάνει την επιρροή των σοβινιστικών κύκλων. Ιδρύεται η «Οργάνωση» από τον Γιωρκάτζη, στην ηγεσία της οποίας ήταν επίσης οι Κληρίδης και Παπαδόπουλος. Στόχος της ήταν η κατάργηση των Συμφωνιών του 1960 και η αυτοδιάθεση. Υπήρχε όμως και το στρατιωτικό σκέλος που μιλούσε για την αναγκαιότητα απάντησης σε περίπτωση δυναμικών ενεργειών από τους Τουρκοκύπριους, καθώς και για την ανάγκη να διασφαλιστεί «ο έλεγχος της κατάστασης μέσα σε ένα-δύο μέρες».

}  Η στρατηγική του Τουρκοκυπριακού εθνικισμού:

Στόχος το Ταξίμ. Παρακρατική δράση της ΤΜΤ, η οποία αρχικά ιδρύεται ως μια παραστρατιωτική αντιστασιακή οργάνωση. Στη συνέχεια κερδίζει πολιτική νομιμοποίηση.

Λόγω των διακοινοτικών ταραχών η ΤΜΤ γίνεται ο καθοδηγητής της δημιουργίας χωριστών δομών εξουσίας ανάμεσα στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα. Αναλαμβάνει το ρόλο ασφάλειας και γίνεται σταδιακά «κρατική εξουσία». Μέχρι και το 1968 μέσα στο περιβάλλον που δημιούργησαν οι διακοινοτικές συνομιλίες, η παραστρατιωτική πτέρυγα της ΤΜΤ αφήνει τον δημόσιο πρωταγωνιστικό ρόλο στα πολιτικά στελέχη της οργάνωσης, τα οποία είχαν ήδη την προηγούμενη εμπειρία διοίκησης στις δομές που προέκυψαν εντός θυλάκων.

}  Βήματα προς την κρίση:

Η κρίση των Δήμων το Δεκέμβριο του 1962

1. Η Ε/Κ ηγεσία αρνείται να ανανεώσει τον περί δήμων νόμο και ακυρώνει την απόφαση των Τ/Κ να ιδρύσουν χωριστούς Δήμους.

2. Η Τ/Κ ηγεσία δε ψηφίζει τους προϋπολογισμούς. Η κρίση αυτή τελικά μετατρέπεται σε αφύλακτη πυριτιδαποθήκη στα κυπριακή πράγματα.

Τα 13 σημεία:

Δημοσιοποιούνται στις 30 Νοεμβρίου του 1963.

Ο Μακάριος κάλεσε την Τ/Κ κοινότητα σε διαπραγματεύσεις για την αναθεώρηση 13 σημείων του Συντάγματος μέσα από τα οποία ο αντιπρόεδρος έχανε το βέτο, καταργούνταν πρόνοιες για χωριστές εθνικές πλειοψηφίες σε συγκεκριμένα ζητήματα, άλλαζε η αναλογία στο δημόσιο τομέα και δεν παραχωρούνταν τοπικές αυτοδιοικήσεις στους Τ/Κ. Ο τότε Ύπατος Αρμοστής της Βρετανίας στην Κύπρο, Σερ Άρθουρ Κλάρκ βοήθησε τον Μακάριο στα 13 σημεία με πολιτική απόφαση της Βρετανίας, εφαρμόζοντας την τακτική του διαίρει και βασίλευε.

}  Η δημιουργία γεωγραφικού διαχωρισμού και οι συγκρούσεις:

Μετά τα γεγονότα του Δεκεμβρίου 1963, οι Τ/Κ συγκεντρώνονται σε χωριστές περιοχές, ενώ ταυτόχρονα αποχωρούν από όλες τις λειτουργίες του κρατικού μηχανισμού. Με αυτό τον τρόπο η κρατική εξουσία ελληνοποιείται και εμπεδώνεται ο γεωγραφικός-εδαφικός διαχωρισμός της Κύπρου για πρώτη φορά.

}  Τουρκοκυπριακές Δομές Εξουσίας:

Έκαναν τη εμφάνισή τους δομές εξουσίας όπως η «Γενική Επιτροπή», η «Προσωρινή Τουρκική Διοίκηση» και στη συνέχεια η «Τουρκική Διοίκηση».

Το κείμενο «Βασικοί Κανόνες» λειτουργούσε σαν σύνταγμα στην «Προσωρινή Τουρκική Διοίκηση», η οποία είχε κοινοβουλευτικό σύστημα διακυβέρνησης με την εκτελεστική εξουσία στο Υπουργικό Συμβούλιο και με τον Πρωθυπουργό να έχει τον καθοριστικότερο ρόλο. Ο Ντενκτάς, ήταν αυτός που ανέλαβε τον πιο σημαντικό ρόλο στην καθοδήγηση και λειτουργία αυτής της δομής, με τον Κιουτσιούκ να περιορίζεται στην «τιμητική» θέση του Προέδρου.

Αργότερα, το 1971 αφαιρείται η λέξη προσωρινή από την «Τουρκική Διοίκηση», ενώ την 1^η Οκτωβρίου του 1974 ιδρύεται η «Αυτόνομη Τουρκική Διοίκηση Κύπρου» με πρώτο πρόεδρο τον Ραούφ Ντενκτάς και πρώτο πρόεδρο της Βουλής τον Νετζντέτ Ουνέλ.

Από το 1968 αρχίζει μια πιο έντονη πολιτική δραστηριότητα ανάμεσα στην Τουρκοκυπριακή κοινότητα. Ενώ τη χρονιά αυτή πραγματοποιήθηκαν οι προεδρικές εκλογές στην Κυπριακή Δημοκρατία και οι Τουρκοκύπριοι αποφάσισαν να πραγματοποιήσουν τις εκλογές για τον Αντιπρόεδρο, ο οποίος την ίδια στιγμή θα ήταν ο επικεφαλής της «Προσωρινής Τουρκικής Διοίκησης».

Η ΤΜΤ μετατρέπεται σε μια οργάνωση με χαρακτήρα «ανεξαρτησιακό» ως προς την Ελληνοκυπριακή κοινότητα. Μέχρι και το 1974 μέσα από μεθόδους τρομοκρατίας και πολιτικής πίεσης, αλλά μέσα και από την εκμετάλλευση της ελληνοκυπριακής ακροδεξιάς αυθαιρεσίας, αναδείχθηκε στον πιο ισχυρό πολιτικό παράγοντα οικοδόμησης των νέων χωριστών δομών από τους θύλακες του 1963. Με τον τρόπο αυτό κατάφερε να ενισχύσει την πολιτική της νομιμοποίηση και να γίνει μια «εθνική πολιτική οργάνωση».

Η επιβολή των πολιτικών διαδικασιών είχε ως φορέα την λεγόμενη διοίκηση BEY, δηλαδή τα αρχικά του ηγέτη της ΤΜΤ (Bayraktar), του Τούρκου Πρέσβη (Elçi) και της «Προσωρινής Τουρκικής Διοίκησης» (Yönetim)

}  Συνέχιση των συγκρούσεων:

Ο Μακάριος μετά τα γεγονότα του Δεκεμβρίου 1963 και το ψήφισμα του ΟΗΕ τον Μάρτιο του 1964, καταγγέλλει τις συνθήκες εγγυήσεων και απαιτεί την αποχώρηση της ΤΟΥΡΔΥΚ. Στις 25 Απριλίου 1964, ελληνοκυπριακές ένοπλες δυνάμεις επιχειρούν στην οροσειρά του Πενταδακτύλου - στο οχυρό του Αγίου Ιλαρίωνα με στόχο την εκκαθάριση της περιοχής από την ΤΟΥΡΔΥΚ.

}  Επίσημες Θέσεις Ελλάδας - Τουρκίας:

Γενικά τα πρώτα χρόνια συμφωνούν στη διατήρηση της ισορροπίας που οικοδομήθηκε με την Κυπριακή Δημοκρατία. Δεν επιθυμούν αλλαγή του status quo της Κ.Δ γιατί διασφάλιζε ταυτόχρονα και την ισορροπία στη νοτιοανατολική πτέρυγα του ΝΑΤΟ. Και οι δύο χώρες φαίνεται ότι ενέταξαν το Κυπριακό στη γενικότερη προσπάθεια αναβάθμισης του ρόλου τους στην ιμπεριαλιστική αλυσίδα. Η καπιταλιστική ανάπτυξη σε αυτή την περίπτωση συναρτάται με την εμπέδωση των καπιταλιστικών σχέσεων εξουσίας και τη συνέχιση της σταθερότητας στην περιοχή. Ανάφλεξη του Κυπριακού σήμαινε διαταραχές στις κυρίαρχες αυτές τάσεις.

}  Διεθνής Διπλωματία, ΟΗΕ και Διαπραγματεύσεις

Η κυβέρνηση προσφεύγει στον ΟΗΕ και με το ψήφισμα της 4^ης Μαρτίου 1964 αναγνωρίζεται ως η Κυριακή κυβέρνηση-εκπρόσωπος του κράτους, ενώ παράλληλα κατατέθηκε το Σχέδιο Ατσεσον το οποίο προέβλεπε τη διπλή διχοτόμηση: ένωση της Κύπρου με την Ελλάδα με παράλληλη διασφάλιση μειονοτικών δικαιωμάτων στους Τ/Κ και παραχώρηση βάσης στην Τουρκία.

Το 1968 ξεκινούν συνομιλίες μεταξύ των δύο κοινοτήτων και ο Μακάριος κάνει στροφή προς την πολιτική του «εφικτού». Από τότε μέχρι και σήμερα οι συνομιλίες κινούνται στη βάση Διζωνικής Δικοινοτικής Ομοσπονδίας με τα επιμέρους χαρακτηριστικά της.

«Κοινοί εργασιακοί αγώνες»

Η παρουσίαση έγινε στις στο Οίκημα της ΠΕΟ στη Λάρνακα με ομιλητή τον Επαρχιακό Γραμματέα της ΠΕΟ Λάρνακας, κ. Μάριο Πρατζιώτη.

Οι Τουρκοκύπριοι εργάτες αποτελούσαν ανέκαθεν αναπόσπαστο κομμάτι του εργατικού κινήματος της Κύπρου. Δούλευαν σε μεταλλεία, οικοδομές, λιμάνια, στη βιομηχανία μαζί με τους Ελληνοκύπριους συμπατριώτες τους. Μαζί γνώρισαν τις απάνθρωπες συνθήκες δουλειάς και διαβίωσης, την καταπίεση της αποικιακής διακυβέρνησης όπως μαζί οργάνωσαν κοινούς αγώνες για μια καλύτερη ζωή.

Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι πάλεψαν μαζί στην προσυντεχνιακή περίοδο αλλά και αργότερα, γνώρισαν μαζί τη χαρά των μεγάλων κατακτήσεων που ακολούθησαν, μετά από σειρά αγώνων και θυσιών. Όλα τα ωφελήματα υπήρξαν καρποί  κοινών αγώνων και θυσιών, Ελλήνων και Τούρκων εργατών. Για δεκάδες χρόνια οι σχέσεις Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων ήταν φιλικές και συναγωνιστικές μέχρι που τα γεγονότα τους διέσπασαν αναγκαστικά, διαχωρίζοντας τους τελικά με τη γραμμή του Αττίλα.

Τίποτε δεν είχε διαταράξει την ενότητα και συνεργασία Ελλήνων και Τούρκων μέχρι το 1944. Η ενότητα των δύο κοινοτήτων αποδείχτηκε σπουδαίο όπλο για την επιτυχία των εργατικών αγώνων. Όμως η αποικιακή κυβέρνηση και οι αντιδραστικοί κύκλοι των αστών τσιφλικάδων έβλεπαν την ενότητα αυτή με άλλο μάτι. Για να πετύχουν την διάσπαση του εργατικού κινήματος αναμοχλεύουν φυλετικά μίση και θρησκευτικές διαφορές με αποτέλεσμα αρκετοί να επηρεαστούν.

Το 1944 ιδρύονται ξεχωριστές Τούρκικες Συντεχνίες. Γεγονός είναι πως η διάσπαση του 1944 με την ίδρυση χωριστών Τουρκικών Συντεχνιών δεν είχε την σοβαρότητα της διάσπασης που πέτυχαν αργότερα η αποικιοκρατία και η αντίδραση εφαρμόζοντας την πολιτική του διαίρει και βασίλευε. Αξιοσημείωτο είναι ότι τον Οκτώβρη του 1948 διεξήχθη ο πιο σκληρός και μακροχρόνιος αγώνας των δύο χιλιάδων Ελλήνων και Τούρκων μεταλλωρύχων με αντίπαλο την Αμερικάνικη ΚΜΕ. Χαρακτηριστικό είναι ότι υπογράφηκε πρωτόκολλο συνεργασίας ανάμεσα στην ΠΕΟ και την Κ.Ε. Τουρκικών Συντεχνιών το 1948 στο οποίο αναφέρεται πως οι δύο Ομοσπονδίες είχαν συμφωνήσει να καταδικάσουν το φυλετικό μίσος και τη φυλετική διάκριση από όπου και αν προέρχεται. Επίσης είχαν συμφωνήσει όπως καταδικάσουν την προπαγάνδα του ενός ενάντια στον άλλο σαν καταστροφική και αντίθετη με τα πραγματικά συμφέροντα της εργατικής τάξης.

Ένα άλλο από τα πολλά παραδείγματα ενότητας είναι η στενή συνεργασία των οργανώσεων ΠΕΟ, ΣΕΚ, Τούρκικης Ομοσπονδίας Εργατών, ΠΟΒΕΚ και ΠΕΕΑ. Το 1956, που με κοινό αγώνα πίεσαν την κυβέρνηση να εφαρμόσει το συντομότερο και με κάποιες τροποποιήσεις τον πρώτο Νόμο περί Κοινωνικών Ασφαλίσεων. Την ίδια χρονιά (26/8/1956) με τη συμμετοχή και των Τούρκικων Συντεχνιών πραγματοποιήθηκε Παγκύπριο Συλλαλητήριο των μεταλλωρύχων στο Μιτσερό, για το πρόβλημα των κοινωνικών ασφαλίσεων και άλλων αιτημάτων.

Με το τέλος του 1954 στα μητρώα της ΠΕΟ υπάρχουν 1700 Τούρκοι εργάτες ενώ στο τέλος του 1955, μειώνονται στους 1400. Παρά της αυξανόμενες δυσκολίες πολλοί Τουρκοκύπριοι παραμένουν στις γραμμές της ΠΕΟ. Βέβαια, μετά τις δικοινοτικές συγκρούσεις του 1958, τα γεγονότα του 1963 και κυρίως μετά την εισβολή όλοι οι Τουρκοκύπριοι εργάτες αποχωρούν από την ΠΕΟ. 1400 περίπου Τουρκοκύπριοι εργάτες αναγκάστηκαν να αποχωρήσουν από τις γραμμές της ΠΕΟ με την απειλή της εκτέλεσης των Τούρκων σοβινιστών.

Οι διαιρετικές διακοινοτικές ταραχές είχαν καταδικαστεί από την πανσυντεχνιακή σύσκεψη του 1958 στην οποία έλαβε μέρος και αντιπροσωπεία της Τούρκικης Εργατικής Ομοσπονδίας.     

Στην ιστορία των εργαζομένων θα παραμείνει αξέχαστη η μεγαλειώδης Παγκύπρια Παναπεργία της 26^ης Μαΐου 1960 στην οποία συμμετείχαν η ΠΕΟ, η ΣΕΚ, η Τούρκικη Ομοσπονδία, η ΠΟΑΣ και η ΠΕΕΑ.

Με την συνεργασία Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων οι εργατικές επιτυχίες ήταν ακόμη πιο σημαντικές αφού όσο πιο δυνατή είναι η ενότητα της εργατικής τάξης, τόσο πιο δυνατή είναι και η ενότητα του λαού.

«Προσπάθειες επαναπροσέγγισης των δύο κοινοτήτων μετά το 1974»

Η παρουσίαση έγινε στο Πολυδύναμο Κέντρο Νεολαίας «Προμηθέας» με ομιλητή τον Γενικό Γραμματέα της ΕΔΟΝ, κ. Χάρη Καράμανο

Η επαναπροσέγγιση Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων έχει στρατηγική σημασία. Η επαναπροσέγγιση με την Τουρκοκυπριακή κοινότητα είναι πολύ σημαντική στην προσπάθεια επίλυσης του κυπριακού προβλήματος, επανένωσης και ανοικοδόμησης της κοινής μας πατρίδας. Η επαναπροσέγγιση έχει μεγάλη σημασία  τόσο για τις προσπάθειες επίτευξης λύσης του Κυπριακού, όσο και για τη δημιουργία θετικών συνθηκών για την υλοποίηση της λύσης.

Η επαναπροσέγγιση των δύο κοινοτήτων δεν πρέπει να αντιμετωπίζεται ευκαιριακά. Αμέσως μετά την τραγωδία του 1974 όταν ήταν ακόμα έντονα τα συναισθήματα από την τουρκική εισβολή, προοδευτικές δυνάμεις του τόπου συνέχισαν τις προσπάθειες διατήρησης της εμπιστοσύνης, φιλίας και συνεργασίας των δύο κοινοτήτων. Με την πολιτική της επαναπροσέγγισης αναζητήθηκαν δρόμοι επικοινωνίας με την Τουρκοκυπριακή κοινότητα και απεξάρτησης της από την Τουρκία. Από την άλλη δόθηκαν μάχες ενάντια στον εθνικισμό και τον σοβινισμό εντός της Ελληνοκυπριακής αλλά και Τουρκοκυπριακής κοινότητας.

Το προοδευτικό κίνημα της Κύπρου διαφύλαξε και ανέπτυξε περαιτέρω τις σχέσεις του με την Τουρκοκυπριακή κοινότητα, αποδίδοντας σημασία στη διεύρυνση των επαφών και στη μαζική συμμετοχή σε εκδηλώσεις επαναπροσέγγισης πολιτικού, πολιτιστικού και κοινωνικού χαρακτήρα. Μέσα στα ίδια πλαίσια κινούνται οι οργανώσεις του Λαϊκού Κινήματος που αναπτύσσουν σχέσεις και επαφές με αντίστοιχες τ/κυπριακές οργανώσεις.

Ιδιαίτερα στη δράση της ταξικής συνδικαλιστικής οργάνωσης της ΠΕΟ, σημαντική θέση έχουν οι προσπάθειες πραγματοποίησης κοινών δραστηριοτήτων με τις Τουρκοκυπριακές συνδικαλιστικές οργανώσεις, αλλά και η οργάνωση των Τουρκοκύπριων που εργάζονται στις ελεύθερες περιοχές.

Οι εορτασμοί της Εργατικής Πρωτομαγιάς και στις δύο πλευρές της διαχωρισμένης με το συρματόπλεγμα Λευκωσίας με τη συμμετοχή οργανώσεων των δύο κοινοτήτων, αποτελεί ένα ωραίο παράδειγμα της αλληλεγγύης των εργαζομένων των δύο κοινοτήτων.

Η καθιερωμένες εκδρομές που διοργανώνονται στο Τρόοδος κάθε χρόνο αποτελούν το πιο όμορφο παράδειγμα των προσπαθειών που καταβάλλονται από την νεολαία για επαναπροσέγγιση και επανένωση του τόπου και του λαού μας. Συναπάντημα ειρήνης και συμφιλίωσης Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων στην πιο ψηλή κορφή της κοινής μας πατρίδας.

Αυτού του είδους οι εκδηλώσεις αποτελούν ισχυρή απάντηση σε όσους υποστηρίζουν ότι οι δύο κοινότητες δεν θα μπορέσουν να ζήσουν ποτέ ξανά μαζί. Τέτοιες προσπάθειες θέτουν επί τάπητος την αναγκαιότητα για επανένωση του τόπου και του λαού μας ενάντια στις πολιτικές της διχοτόμησης, για ένα καλύτερο μέλλον, προωθώντας τα θετικά στοιχεία της συμβίωσης και αντλώντας διδάγματα από τις αρνητικές πτυχές του παρελθόντος των δύο κοινοτήτων.

Σε συνθήκες όπου επικρατεί απαισιοδοξία για τις προοπτικές λύσης, λόγω των τουρκικών θέσεων, ο ρόλος που έχει να επιτελέσει η επαναπροσέγγιση αποκτά μεγαλύτερη σημασία. Συνειδητοποιώντας όλα τα πιο πάνω, οι νέα γενιά χρειάζεται να συνεχίσει να υλοποιεί όλα τα καθήκοντα που της αναλογούν για την προώθηση της πολιτικής της επαναπροσέγγισης.

Προβολή του ντοκιμαντέρ του Πασχάλη Παπαπέτρου: «Μεταλλωρύχων Μνήμες»

Ντοκιμαντέρ του 2007 που προβάλλει τις αναμνήσεις των μεταλλωρύχων της Κύπρου, τις συνθήκες εργασίας τους και τους αγώνες τους που σημάδεψαν το κυπριακό εργατικό κίνημα, όπως η ιστορική απεργία του 1948. Όπως αναφέρεται στην αρχή του ντοκιμαντέρ:

”Η ταινία είναι αφιερωμένη στους χιλιάδες μεταλλωρύχους του τόπου μας, Ελληνοκυπρίων και Τουρκοκυπρίων, που εργάστηκαν στα έγκατα της κυπριακής γης”.

Η ιστορία  του συνδικαλιστικού κινήματος της Κύπρου, είναι μια ιστορία γεμάτη με αγωνιστικές σελίδες. Ιδιαίτερη θέση σ’ αυτές τις σελίδες κατέχουν οι αγώνες των μεταλλωρύχων.

Οι αγώνες των μεταλλωρύχων, των αμιαντορύχων και των οικοδόμων του 1948 δεν εμφανίσθηκαν από το πουθενά. Υπήρξε σκληρή και πολύχρονη, οργανωτική, πολιτική και ιδεολογική προετοιμασία, παρ’ όλες τις αντίξοες και σκληρές συνθήκες και παρά το γεγονός ότι το εργατικό κίνημα ήταν υποχρεωμένο να εργάζεται και να οργανώνεται μέσα σε συνθήκες σκληρών δικτατορικών μέτρων.

Οι Κύπριοι, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, μαζί και οι Μεταλλωρύχοι, ήταν από την πρώτη στιγμή η ψυχή και  η δύναμη κρούσης, για τη δημιουργία, την άνδρωση και την καταξίωση του Συνδικαλιστικού κινήματος. Μια καταξίωση που κατακτήθηκε μέσα από τον δύσκολο δρόμο, με ιδρώτα, στερήσεις και αίμα στο πεδίο του ταξικού κοινωνικού αγώνα.

GİRİŞ

EDON, Kıbrıs'taki en büyük gençlik örgütü olarak, şehirlerde, köylerde ya da yurtdışında yaşayan, okuyan ve çalışan gençleri, siyasi, toplumsal ve kültürel düzeyde ilgilendiren tüm alanlarda faaliyet göstermektedir.

Avrupa Birliği'nin "Gençlik Eylemde" programı çerçevesinde "İki Toplumlu Ortak Yaşamın Tarihi Gelişimi" konulu eylemi hayata geçirme kararı aldık. Programın ana hedefi, Kıbrıs'ın iki toplumundan gençlerin, kültürel, ahlâki, gelenek ve göreneksel özellikleriyle tanışıp iletişime geçmeleridir. Bu, gençlerin, iki toplumlu ortak yaşamı ve tarihteki iki toplum ilişkilerini araştırma ve inceleme fırsatı veren faaliyetlere katılımıyla gerçekleşmiştir. Program, gençlere yurdumuzun çağdaş tarihinin önemli bir kısmını araştırma fırsatı sunmuştur.

Eylem 150 gün sürmüş, program çerçevesindeki tüm faaliyetler dijital hale getirilmiş, program için internette blog sayfası oluşturulmuş ve ayrıca bu kitapçık basılmıştır.

Yayın Kurulu

EYLEMİN KISA AÇIKLAMASI

Eylem, Larnaka'da, esas olarak EDON Larnaka İlçe Konsey ofislerinde hayata geçirilmiş ve eylem sonuçları da burada yazılmıştır. Gerekli olduğu noktalarda yerinde görüşmeler yapılmıştır. Sunumlar, röportajlar ve görüşmeler duruma göre ya köylerde, ya gençlik merkezlerinde ya ara bölgedeki Dayanışma Evi'nde ya da başka yerlerde gerçekleştirilmiştir. Kıbrıslı Türk gençlerle görüşme ve tartışmalar Dayanışma Evi'nde, "İki Toplumlu Çatışmalar - İki Toplum İlişkilerinde Kopuş" konulu sunum Türkolog Nikos Muduros tarafından Ormidya'da, "Ortak İşçi Mücadeleleri" isimli sunum PEO Larnaka İlçe Genel Sekreteri Maryos Pıracotis tarafından PEO'nun Larnaka ofislerinde yapılmıştır. "İki toplumun 1974 sonrasında yeniden yakınlaşma çabaları" isimli sunum ise EDON Genel Sekreteri Haris Karamanos tarafından Promitheas Gençlik merkezinde yapılmış, burada ayrıca Pashalis Papapetru'nun Madencilerin Anıları isimli belgeseli yayınlanmıştır. Programın son sunumu Larnaka'daki Sanat ve Edebiyat Evi'nde gerçekleştirilmiştir.

Bu faaliyetlere katılanları ilgilendiren esas konu Kıbrıs'taki iki toplumlu ilişkilerdi. İki toplumlu bir ülkede yaşarken, iki farklı unsurun ilişkilerini bilmek ve iki toplum için de oldukça kritik olan bir dönemde karşılıklı saygıyı, çeşitliliğin kabulünü ve yeniden yakınlaşmayı desteklemek gerekmektedir. İşgal sorunu Kıbrıslı gençlerin gündelik bir sorunudur. Ülkemizin tarihi ile tanışma çerçevesinde irdelenmesi gereken diğer bir büyük konu ise Kıbrıslı Rumlar ile Kıbrıslı Türklerin ortak yaşamıdır.

Eylem içerisinde çeşitli toplumsal arka planlardan gelen gençler yer almıştır. Kıbrıs’ta coğrafi açıdan uzak olan bölgelerdeki gençlerin ve Kıbrıslı Türklerin eyleme katılımı sosyal, sosyal ve coğrafi sınırlamaların ötesinde insanlara katılım fırsatı sunmuştur.

Ana hedeflerden biri, gençlerin birbirleriyle iletişime geçerek, insanların ortak yaşamı ile şekillenen bir kültürü, tarihi, dili, dini ve aynı zamanda her tür ırkçılık ve yabancı düşmanlığı ile mücadeleyi tanımasıdır. İki toplumun bir arada yaşadığı Kıbrıs gibi küçük bir adada, gençlerin ortak tarih ve ortak varoluş kökleriyle tanışması ihtiyacı, barışçıl ortak yaşam ve yeni nesillerin yeniden yakınlaşması için gerekli görülmektedir.

Program çerçevesinde 4 aylık süre içerisinde 3 ayrı grup oluşturuldu ve bu gruplar belirli konulardan sorumluydu. Bunlar, Koordinasyon Grubu, Yayın Kurulu ve Araştırma Grubu’ydu. Bu inisiyatif çerçevesinde Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türklerden doğrudan 15 genç yer aldı. Araştırma sonuçları ise sunumlar aracılığıyla genci yaşlısı yüzlerce kişiye aktarıldı.

Bu faaliyetlerin doruk noktası ara bölgedeki Dayanışma Evi'nde Kıbrıslı Türk gençlerle yapılan görüşme ve Türkçe altyazılı kısa filmin gösterimiydi. Film, ilk kez, programın son sunumu esnasında gösterilmişti ve iki toplumlu ortak yaşamı gençlere anlatmak için oldukça yararlı bir aydınlatma aracıydı.

İŞLENEN KONULAR

“İki toplumun günlük hayatlarında, kültür ve spor faaliyetlerinde ortak yaşam”

EDON ve BKP Gençlik Kollarından Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türk gençler Lefkoşa'daki Dayanışma Evi'nde bir araya geldi.

Buluşmamızın amacı tanışmak, iki toplumdaki gençlerin günlük hayatlarını ilgilendiren konularda bilgi alışverişi yapmak ve iki toplumun yeniden yakınlaşmasına ilişkin siyasi bilgilendirmeydi.

Bu buluşma, Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türk gençlerin yeniden yakınlaşma, yurdumuzun ve halkımızın yeniden birleşmesi çabalarını arttıracağına ve bu çabalara devam edileceğine dair verilen sözle sona erdi. Kıbrıs sorununa adil bir çözüm bulunmasını, halkımızı kendi yurdunun efendisi yapacak bir çözümü hedefleyen her faaliyette birbirimize yardımcı olacağız.

“İki Toplumlu Çatışmalar - İki toplum ilişkilerinde kopuş”

Bu sunum Türkolog Nikos Muduros tarafından Ormidya'daki Halk Örgütleri binasında yapıldı. Nikos Muduros, sunumda 1963-1968 yıllarında yaşanan çatışmalar sırasında ve sonrasında iki toplumda oluşan "ayrı iktidar yapıları ve ayrı bilinçten" bahsetti.

Kıbrıs Cumhuriyeti'nin kuruluşu sonrasında iki toplumda bazı özel nitelikler oluşturan sosyal yeniden gruplaşmalar yaşandı:

Kıbrıs Rum toplumunda:

1. Genel olarak tacirlerden oluşan eski burjuva sınıfının yanına özellikle EOKA çevrelerinden ve kilise-devlet yapıları ile işbirliği yapan küçük burjuva unsurlardan meydana gelen yeni sınıfsal tabakalar eklendi.

2. Kilise, mallarının ve mali konuların yönetiminde bağımsızlığını güvence altına almayı başardı.

3. Eski burjuva sınıfı ile yeni unsurlar arasında iktidar ve ekonomik ayrıcalıklar konusunda rekabet yaşanmaya başladı.

Kıbrıs Türk toplumu:

1. Kıbrıs'taki en fakir toplumdu. Özellikle 1960'lı yıllarda tarım üretiminin %87'sini Kıbrıslı Rumlar, %13'ünü de Kıbrıslı Türkler kontrol ediyordu. Sanayi üretiminde bu oran %94'e %6, ticarette %96'ya %4'tü.

2. Bu çerçevede TMT, Kıbrıs'ta ayrı bir Kıbrıs Türk sermayesi yaratmak amacıyla "Türkten Türke" kampanyasını başlattı. Aşamalı olarak bir Kıbrıs Türk ticaret sermayesi ortaya çıktı.

3. Kıbrıs Türk toplumu içerisinde ekonomide yeni rekabet istemeyen eski toprak ağaları arasında iç çekişmeler yaşanıyordu.

Buna ek olarak, iki toplumu ayıran ve ayrı bir milliyetçi şuur yaratan 1960 anayasası uygulamaya geçince aynı paralelde EOKA ve TMT aşırı milliyetçi tezlerle hareket ettiler.

}  Anayasa

Anayasada "Helen" ve "Türk" terimlerinin kullanımı özel bir etki yarattı. Anayasanın sadece 186. maddesinin 1. paragrafında, bu terimlerin ilgili  toplumun üyelerini tanımlamak için kullanıldığı belirtilmiştir.

}  İlk Bakanlar Kurulu

Cumhurbaşkanlığı ve 7 Bakanlık Kıbrıs Rum toplumundadır. Cumhurbaşkanı Makaryos, İçişleri Bakanı Polikarpos Yorgacis, Çalışma Bakanı Tasos Papadopulos, Ulaştırma Bakanı Grivas'ın yakın bir yardımcısı olan Antonis Yorgiyadis, Dışişleri Bakanı Spiros Kiprianu, Temsilciler Meclisi Başkanı Glafkos Kliridis'dir. (Kliridis ayrıca geçiş hükümetinde Adalet Bakanlığı da yapmıştır.)

Cumhurbaşkanlığı Yardımcılığı ve 3 Bakanlık ise Kıbrıs Türk toplumundadır. Cumhurbaşkanı Yardımcısı Fazıl Küçük, Savunma Bakanı Osman Örek, Tarım Bakanı Fazıl Plümer ve Sağlık Bakanı Niyazi Manyera'dır.

}  Kıbrıs Rum milliyetçiliğinin stratejisi:

Devletin aşamalı olarak Helenleştirilmesi, Kıbrıslı Türklerin marjinalleştirilmesi, Kıbrıslı Türklerin iktidar ve denetiminin Kıbrıslı Rum iktidar sınıfına geçmesidir.

Bu amaç, devlete aşamalı olarak enosisçi Kıbrıslı Rum unsurların katılmasıyla daha da görünür bir hal almıştır. Grivas'ın Kıbrıs'a dönüşü şövenist çevrelerin etkisini arttırmaktadır. İçişleri Bakanı Polikarpos Yorgacis tarafından "Örgüt" kurulur. “Örgüt” liderliğinde Glafkos Kliridis ve Tasos Papadopulos da bulunmaktadır. "Örgütün" amacı 1960 anlaşmalarının feshedilmesi ve kendi kaderini tayinin hakkının uygulanmasıdır. Bununla birlikte Kıbrıslı Türklerin etkili eylemlerine cevap vermek ve durumun 2-3 gün içerisinde kontrol altına alınması ihtiyacından bahseden bir de askeri ayak mevcuttur.

}  Kıbrıs Türk milliyetçiliğinin stratejisi:

Hedef taksimdir. Başlangıçta paramiliter bir direniş örgütü olarak kurulan TMT'nin faaliyeti derindir. TMT sonrasında siyasi meşruiyet kazanır.

İki toplumlu çatışmalar nedeniyle TMT, Kıbrıs Türk toplumu içerisinde ayrı iktidar yapılarının kurulmasına öncülük eder. Güvenliği sağlama rolünü üstlenir ve aşamalı olarak "devlet iktidarına" dönüşür. 1968'e kadar iki toplumlu görüşmelerin yarattığı ortam içerisinde TMT'nin paramiliter kanadı, kamuya öncülük etme rolünü örgütün siyasi kurmaylarına bırakır. Bu kişilerin Kıbrıs Türk kantonları içerisinde oluşan yapılarda zaten yönetim tecrübeleri bulunmaktadır.

}  Krize giden adımlar:

1962 Aralığı - Belediyeler krizi

1. Kıbrıs Rum liderliği Belediyeler Yasasını yenilemeyi reddeder ve Kıbrıslı Türklerin ayrı belediyeler oluşturma kararını geçersiz kılar.

2. Kıbrıs Türk liderliği bütçeyi onaylamaz. Bu kriz sonrası durum patlamaya hazır bir hâl alır.

13 Anayasa Maddesi:

13 anayasa maddesi 30 Kasım 1963’te sunulur.

Makaryos, Kıbrıs Türk toplumunu, 1960 anayasasının 13 maddesinin gözden geçirilmesi için müzakerelere çağırır. Sunulan 13 maddeye göre Cumhurbaşkanı Yardımcısı veto hakkını kaybedecek, belirli konularda toplumlar için ayrı çoğunluk gerektiren hükümler kaldırılacak, kamudaki Kıbrıs Rum - Kıbrıs Türk memur oranı değişecek ve Kıbrıslı Türklere ayrı yerel yönetimlere sahip olma hakkı verilmeyecektir. Dönemin Britanya Yüksek Komiseri Sir Arthur Clarke da ülkesinin "böl ve yönet" politikası çerçevesinde Makaryos'a 13 madde konusunda yardım etmiştir.

}  Coğrafi ayrılıklar yaratılması ve çatışmalar:

1963 Aralığında yaşanan olaylar sonrasında Kıbrıslı Türkler, Kıbrıslı Rumlardan ayrı bölgelerde toplanarak devlet mekanizmasının tüm noktalarından çekilirler. Böylece devlet iktidarı Helenleşmiş olur. Kıbrıs'taki coğrafi ayrılık da ilk kez güçlenir.

}  Kıbrıs Türk İktidar Yapıları:

Kıbrıslı Türk iktidar yapıları "Genel Komite", "Geçici Türk Yönetimi" ve sonrasında da "Türk Yönetimi" isimleri altında ortaya çıkmıştır.

"Temel Kanunlar" isimli metin, parlamenter yönetim sistemine, bakanlar kuruluna ve başbakana sahip "Geçici Türk Yönetimi" için adeta bir anayasa görevi görmüştür. Rauf Denktaş, bu yapının önderliğinde ve işlerliğinde en önemli rolü üstlenen kişi olarak başkan yardımcısıydı; Fazıl Küçük ise onursal bir makam olan başkanlık pozisyonundaydı.

1971'de “geçici” kelimesi kaldırılır ve yapının ismi "Türk Yönetimi" olur. 1974'te "Otonom Kıbrıs Türk Yönetimi" kurulur ve ilk başkan Rauf Denktaş, ilk meclis başkanı da Necdet Ünel olur.

1968'den itibaren Kıbrıs Türk toplumu içerisinde yoğun bir siyasi faaliyet başlar. 1968'de Kıbrıs Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı seçimi yapılır, Kıbrıslı Türkler de Cumhurbaşkanı Yardımcısı için kendi seçimlerini yapmaya karar verir. Seçilecek kişi aynı zamanda "Geçici Türk Yönetiminin" başı olacaktır.

TMT, Kıbrıs Rum toplumuna karşı "bağımsızlıkçı" karakterde bir örgüte dönüşür. 1974'e kadar terör, siyasi baskı metodları ve Kıbrıs Rum aşırı sağının keyfi hareketlerinden de faydalanarak 1963 kantonlarından, yeni ayrılıkçı yapıları inşa eden en güçlü siyasi unsur halini alır. TMT böylece siyasi meşruiyetini güçlendirmeyi başararak bir "milli siyasi örgüt" olur.

Siyasi sürecin uygulanması BEY Yönetimi ile gerçekleşir. BEY, TMT liderinin (Bayraktar), Türkiye Büyükelçisinin (Elçi) ve Geçici Türk Yönetiminin (Yönetim) baş harflerinin birleştirilmesiyle meydana gelir.

}  Çatışmaların devamı:

Makaryos, 1963 Aralığında yaşanan olaylar ve Birleşmiş Milletler'in 1964 Mart'ında aldığı karar sonrasında garanti anlaşmalarından şikayet eder ve Türk Alayı'nın adadan çekilmesini talep eder. 25 Nisan 1964'te Kıbrıs Rum silahlı kuvvetleri, Türk Alayının bölgeden temizlenmesi amacıyla Beşparmak dağlarındaki St Hilarion kalesine bir operasyon düzenler.

}  Yunanistan ve Türkiye’nin resmi tutumu:

Yunanistan ve Türkiye ilk yıllarda Kıbrıs Cumhuriyeti'nin kurduğu dengeleri korumak üzerinde anlaşırlar. Kıbrıs Cumhuriyeti'nin mevcut statükosunun değişmesini istemezler çünkü statüko aynı zamanda NATO'nun güneydoğu kanadının dengesini de garanti altına almaktadır. İki ülke de emperyalist zincirdeki rollerinin yükseltilmesi çabasında Kıbrıs sorununa dahil olmuştur. Bu durum ise kapitalist gelişim, kapitalist iktidar ilişkilerinin güçlendirilmesi ve bölgedeki istikrarın devamı ile bağlantılıdır. Kıbrıs sorununun alevlenmesi bu egemen eğilimlerde dengesizlik yaratılması anlamına gelecektir.

}  Uluslararası Diplomasi, Birleşmiş Milletler ve Müzakereler

Hükümet, Birleşmiş Milletler'e başvurur ve burada 4 Mart 1964'te alınan kararla Kıbrıs devletinin temsilcisi olarak tanınır. Buna paralel olarak Kıbrıs’ın ikiye bölünmesini, Kıbrıslı Türklere azınlık hakları verilerek adanın Yunanistan'a ilhak edilmesini, Türkiye'ye de bir askeri üs verilmesini öngören Acheson Planı sunulur.

1968'de iki toplum arasında görüşmeler başlar ve Makaryos "mümkünlük" politikasına döner. O zamandan bugüne kadar devam eden görüşmeler, İki Bölgeli, İki Toplumlu Federasyon ve bunun nitelikleri temelinde yapılır.

“Ortak İşçi Mücadeleleri”

Bu sunum PEO Larnaka İlçe Sekreteri Maryos Pracotis tarafından PEO'nun Larnaka Ofislerinde yapılmıştır.

Kıbrıslı Türk işçiler daima Kıbrıs işçi hareketinin ayrılmaz bir parçasıydılar. Madenlerde, inşaatlarda, limanlarda ve sanayide Kıbrıslı Rum yurttaşları ile beraber çalıştılar. Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türkler insanlık dışı çalışma ve yaşama koşullarını, sömürge yönetiminin baskısını beraber gördüler ve daha iyi bir hayat için ortak mücadeleleri beraber örgütlediler.

Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türkler sendikalar öncesi ve sonrası dönemde beraber mücadele ettiler. Bir dizi mücadele ve fedakârlık sonucu edinilen büyük kazanımların memnuniyetini beraber yaşadılar. Tüm bu faydalar Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türk işçilerin ortak mücadele ve fedakârlıklarının bir meyvesiydi. Kıbrıslı Rumların ve Kıbrıslı Türklerin ilişkileri onlarca yıl arkadaşça ve mücadele dostluğu şeklindeydi ta ki yaşanan olaylar onları zorla bölüp, Atilla hattı ile de kesin bir biçimde ayrılana dek.

1944 yılına kadar Kıbrıslı Rumlar ile Kıbrıslı Türklerin birlik ve dayanışmasını hiçbirşey bozmamıştı. İki toplumun birliğinin, işçi mücadelelerinin başarısı için önemli bir silah olduğu kanıtlanmıştı. Bununla birlikte sömürge hükümeti ve toprak ağalarından tepki gösteren çevreler bu birliği başka bir gözle görüyorlardı. İşçi hareketini bölmeyi başarabilmek için ırkçı nefreti ve dini farklılıkları körüklüyorlardı. Bunların sonucu olarak birçok kişi etkilendi.

1944 yılında ayrı Kıbrıs Türk sendikaları kurulur. Kıbrıs Türk sendikalarının kurulmasıyla 1944 yılında yaşanan ayrılık daha sonra sömürgecilerin "böl ve yönet" politikasını uygulayarak başardığı ayrılık kadar ciddi değildir. 1948 Ekim'inde 2 bin Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türk madencinin Amerikalıların sahip olduğu Kıbrıs Maden Şirketine karşı verdiği en sert mücadelenin yaşanması kayda değer bir olaydır. PEO ile Kıbrıs Türk Sendikaları arasında 1948'de işbirliği protokolü anlaşması imzalanması da önemlidir. Anlaşmaya göre iki federasyon da ırkçı nefreti ve ırk ayrımcılığını kınamaktadır. Bununla birlikte diğeri için yıkıcı olacak ve işçi sınıfının gerçek çıkarlarının aleyhinde olan propaganda faaliyetleri de kınanmaktadır.

Yaşanan beraberlik örneklerinden bir başkası da PEO, SEK, Kıbrıs Türk İşçi Federasyonu, POVEK ve PEEA arasındaki yakın işbirliğidir. 1956'da sendikalar, en kısa süre içerisinde bazı değişikliklere giderek ilk Sosyal Güvenlik Yasasını uygulamaya geçirmesi için hükümete ortak baskı yapmışlardır. Aynı yıl içerisinde (26/8/1956'da) sosyal güvenlik ve diğer taleplerin yerine getirilmesi için Kıbrıs Türk sendikalarının da katılımıyla Mitçero'da “Tüm Kıbrıs Madenci Mitingi” gerçekleştirilmiştir.

1954'ün sonu itibariyle PEO'da 1700 Kıbrıslı Türk işçi kayıtlıdır, 1955 sonunda bu rakam 1400'e düşmüştür. Giderek artan zorluklara karşın birçok Kıbrıslı Türk PEO çizgisinde kalmaya devam etmiştir. 1958'de yaşanan iki toplumlu çatışmalar, 1963 olayları ve özellikle 1974 işgali sonrasında tüm Kıbrıslı Türk işçiler PEO'dan ayrılmıştır. PEO'nun yaklaşık 1400 Kıbrıslı Türk üyesi Kıbrıslı Türk şövenistlerin ölüm tehditleri nedeniyle sendikadan ayrılmak zorunda kalmışlardır.

Bölücü iki toplumlu çatışmalar, Kıbrıs Türk İşçi Federasyonu temsilciliğinin de katıldığı 1958'deki Sendikalararası toplantıda kınanmıştır.

26 Mayıs 1960 tarihinde PEO, SEK, Kıbrıs Türk İşçi Federasyonu, POAS ve PEEA'nın katıldığı Kıbrıs çapındaki büyük grev işçi tarihi için unutulmazdır.

Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türklerin işbirliği ile işçiler daha da ciddi başarılar kazanıştır çünkü işçi sınıfının birliği ne kadar güçlü olursa halkın birliği de o kadar güçlüydü.

“İki toplumun 1974 sonrasında yeniden yakınlaşma çabaları”

Bu sunum, EDON Genel Sekreteri Haris Karamanos tarafından "Promitheas" Gençlik Merkezi'nde yapılmıştır.

Kıbrıslı Rumlarla Kıbrıslı Türklerin yeniden yakınlaşması stratejik bir öneme sahiptir. Kıbrıs Türk toplumu ile yeniden yakınlaşma, Kıbrıs sorununun çözümü, ortak vatanımızın yeniden birleştirilip inşa edilmesi çabalarında oldukça önemlidir. Yeniden yakınlaşma, hem Kıbrıs sorununda çözüme ulaşılması, hem de çözümün hayata geçirilmesi için olumlu koşullar yaratılması çabalarında büyük bir öneme sahiptir.

İki toplumun yakınlaşmasının geçici olduğu düşünülmemelidir. 1974 trajedisi sonrasında Türk işgalinin yarattığı duygular hala yoğunken, ülkenin ilerici güçleri iki toplum arasındaki güven, dostluk ve işbirliğinin korunması çabalarına devam etmişlerdir. Yeniden yakınlaşma politikası vasıtasıyla Kıbrıs Türk toplumuyla iletişim ve Türkiye'ye bağımlılıktan kurtulma yolları aranmıştır. Diğer taraftan Kıbrıs Rum ve Kıbrıs Türk toplumları içerisindeki milliyetçilik ve şövenizme karşı da mücadele verilmiştir.

Kıbrıslı Rum ilerici hareketi, Kıbrıs Türk toplumu ile bağlarını korumuş, geliştirmiş, iletişimin daha da genişletilmesi, siyasi, kültürel ve sosyal nitelikli yeniden yakınlaşma etkinliklerine toplu katılıma önem vermiştir. Halk Hareketi'ne bağlı örgütler bu çerçevede hareket ederek benzeri Kıbrıslı Türk örgütlerle temas ve ilişki kurmaktadırlar.

PEO'nun sınıfsal sendikal örgütlenme hareketi içerisinde, Kıbrıslı Türk sendikal örgütleriyle ortak faaliyetler gerçekleştirmeye yönelik çabaları ve özgür bölgelerde çalışan Kıbrıslı Türklerin örgütlenmesi önemli bir yer tutmaktadır.

1 Mayıs İşçi Bayramı’nın, iki toplum örgütleri tarafından, dikenli tellerle bölünmüş olan Lefkoşa'nın iki tarafında da kutlanması işçilerin dayanışmasına güzel bir örnek teşkil etmektedir.

Her sene Trodos'a düzenlenen geziler de gençlerin yeniden yakınlaşması, yurdumuzun ve halkımızın yeniden birleşmesi için gösterilen çabalara güzel bir örnektir. Bu etkinlik, Kıbrıslı Rumlar ve Kıbrıslı Türklerin zirve bir barış buluşmasıdır.

Bu tür etkinlikler, iki toplumun yeniden beraber yaşayamayacağını iddia edenlere güçlü bir cevaptır. Bu tür çabalar, yurdumuzun ve halkımızın taksim politikalarına karşı, daha iyi bir gelecek için yeniden birleşmesinin gerekliliğini ortaya koymakta, ortak yaşamın olumlu unsurlarını desteklemekte, iki toplumun geçmişindeki olumsuz boyutlardan dersler çıkarttırmaktadır.

Çözüm umutlarında, Türk tezleri nedeniyle kötümserliğin hakim olduğu koşullarda, yeniden yakınlaşmanın oynaması gereken rol daha da büyük bir önem kazanır. Yeni neslin, daha önce anlatılanların bilincine vararak yeniden yakınlaşma politikasının ileri sürülmesinde kendine düşen tüm görevleri yerine getirmeye devam etmesi gerekir.

Pashalis Papapetru’nun “Madencilerin Anıları” isimli belgeselinin gösterimi

2007 yılında çekilen bu belgesel, Kıbrıslı madencilerin anılarını, çalışma koşullarını ve tarihi 1948 grevi gibi Kıbrıs işçi hareketine damga vuran mücadeleleri anlatmaktadır. Belgeselin başında da belirtildiği üzere:

"Bu film Kıbrıs toprağının derinliklerinde çalışan binlerce Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türk madenciye adanmıştır."

Kıbrıs sendikal hareketinin tarihi mücadeleci sayfalarla doludur. Bu sayfalarda madencilerin mücadeleleri özel bir yer tutmaktadır.

Madencilerin ve inşaat işçilerinin 1948 yılındaki mücadeleleri durduk yere ortaya çıkmamıştır. Tüm aksiliklere, kötü çalışma koşullarına ve sert diktatörce önlemler içerisinde örgütlenilmek zorunda kalınmasına rağmen arkasında uzun yıllar süren, sıkı, örgütçü, siyasi ve ideolojik bir önhazırlık mevcuttur.

Kıbrıslılar, Kıbrıslı Rum ve Kıbrıslı Türk madenciler ilk andan itibaren sendikal hareketin kurulup başarılı olması için ruh ve gücü oluşturdular. Bu başarı, yoksunluklarla ve alın teri ile; sınıfsal toplumsal mücadele düzeyinde kanla elde edilmiş bir başarıdır.